Nowe srebro - materiał o intrygującej nazwie i wielu zastosowaniach, który choć nie jest srebrny w dosłownym sensie, ani też szczególnie nowy, stał się popularny zarówno w sztuce jubilerskiej, jak i w innych gałęziach przemysłu. W tym wpisie opowiem o jego historii, pochodzeniu oraz właściwościach, które sprawiają, że warto się nim zainteresować.
Pochodzenie i historia nowego srebra
Nowe srebro (wg Polskiej Normy: mosiądz wysokoniklowy, za: Wikipedia), znane również jako alpaka lub niemieckie srebro, argentan, pakfong, alfenid, arfenil, neusilber, chińskie srebro i inne, to stop, który powstaje z połączenia miedzi, niklu i cynku. Historia tego materiału sięga pierwszej połowy XIX wieku. W 1823 roku w Niemczech, dwóch metalurgów stworzyło stop, który miał imitować srebro, ale był znacznie tańszy w produkcji. Właśnie dlatego nowe srebro bywa również nazywane niemieckim srebrem, choć jego rzeczywisty rozwój technologiczny miał miejsce w Chinach kilka wieków wcześniej, gdzie podobne stopy były już stosowane. Niemcy jednak udoskonalili recepturę i rozpowszechnili jej zastosowanie na skalę przemysłową.
Wkrótce potem nowe srebro zaczęło być wykorzystywane do produkcji różnorodnych przedmiotów – od sztućców po instrumenty muzyczne – z uwagi na swoją trwałość, antykorozyjne właściwości i estetyczny wygląd. Szybko zyskało na popularności, szczególnie tam, gdzie cenne srebro było zbyt kosztowne.
Nieoszlifowane metale (od lewej): stal szlachetna, nowe srebro, mosiądz, miedź
Zastosowanie w biżuterii i nie tylko
W biżuterii nowe srebro ma wiele zastosowań. Choć nie jest tak cenione jak prawdziwe srebro, stanowi doskonałą alternatywę dla projektantów i rzemieślników, którzy chcą tworzyć efektowne, ale bardziej dostępne cenowo wyroby. Stop ten jest szczególnie popularny w biżuterii artystycznej, ponieważ jest plastyczny i dobrze reaguje na obróbkę. Można go łatwo polerować, giąć, a także łączyć z innymi materiałami, takimi jak kamienie półszlachetne czy szkło.
Dodatkowym atutem nowego srebra jest jego odporność na utlenianie, co sprawia, że nie ciemnieje tak szybko jak srebro i nie wymaga częstego czyszczenia. Dzięki temu wyroby z tego materiału dłużej zachowują swój świeży, lśniący wygląd.
Choć w biżuterii nowe srebro odgrywa istotną rolę, jego zastosowania sięgają znacznie dalej. W przemyśle stop ten używany jest do produkcji sztućców, naczyń, a także elementów dekoracyjnych i użytkowych. Dzięki swojej twardości i odporności na zużycie, znajduje zastosowanie również w produkcji monet, medalionów oraz narzędzi chirurgicznych.
W świecie muzyki, nowe srebro jest używane do wyrobu instrumentów, takich jak flet czy klarnet, gdzie jego wytrzymałość i właściwości akustyczne mają ogromne znaczenie. Ze względu na swoją odporność na korozję, stop ten jest także popularny w przemyśle motoryzacyjnym, szczególnie w produkcji elementów, które muszą wytrzymać trudne warunki atmosferyczne.
Co zawiera nowe srebro?
Skład chemiczny nowego srebra (alpaki) jest kluczowy dla jego wyjątkowych właściwości fizycznych i estetycznych. Stop stosowany przeze mnie w biżuterii zawiera głównie miedź (Cu) w ilości 63-66%, która nadaje mu odpowiednią plastyczność i przewodnictwo. Kolejnym ważnym składnikiem jest nikiel (Ni), którego zawartość wynosi 11-13%. To właśnie nikiel odpowiada za charakterystyczny srebrzysty połysk, zbliżony do wyglądu prawdziwego srebra. Cynk (Zn) stanowi pozostałą część stopu i zapewnia materiałowi twardość oraz odporność na korozję.
W składzie nowego srebra znajdziemy również minimalne ilości innych pierwiastków, takich jak ołów (Pb) – maksymalnie 0,03%, żelazo (Fe) – do 0,03%, mangan (Mn) – do 0,5% oraz cyna (Sn) – do 0,03%. Te śladowe dodatki wpływają na poprawę trwałości i właściwości mechanicznych stopu, jednocześnie nie zmieniając jego podstawowych cech estetycznych i użytkowych.
Srebrna miedź?...
Jak wiadomo miedź, która jest głównym składnikiem nowego srebra jest koloru rudego, skąd więc kolor srebrny? Srebrzysty odcień alpaki (nowego srebra) mimo przewagi miedzi w jej składzie wynika głównie z obecności niklu oraz cynku. Rudawa miedź, gdy połączy się ją z niklem i cynkiem, tworzy stop o zupełnie innych właściwościach wizualnych.
Nikiel, będący kluczowym składnikiem w ilości 11-13%, nadaje alpace charakterystyczny, jasny, metaliczny połysk przypominający srebro. Cynk, który stanowi resztę stopu, również ma jasną barwę, co wzmacnia ten efekt. Miedź w tym przypadku nie dominuje wizualnie, ponieważ jej naturalna barwa zostaje przytłumiona przez właściwości niklu i cynku. Dzięki odpowiedniemu połączeniu tych trzech metali uzyskuje się stop o chłodnym, srebrzystym wyglądzie, który na pierwszy rzut oka może być mylony z prawdziwym srebrem.
Dodatkowo, właściwości fizyczne stopu, takie jak twardość i odporność na korozję, wspomagają zachowanie tego srebrzystego połysku przez dłuższy czas, i właśnie to czyni alpakę popularnym materiałem zarówno w biżuterii, jak i w wielu innych przedmiotach.
Co nowe srebro ma wspólnego z alpaką?
Początkowo stop ten był znany tylko pod nazwą nowe srebro (niem. Neusilber), ze względu na swoją srebrzystą barwę, natomiast później ten wynalazek stał się szerzej znany pod nazwą „alpaka”, prawdopodobnie inspirowaną przez egzotyczne skojarzenia z alpaką, południowoamerykańskim zwierzęciem o wyjątkowym, luksusowym futrze, co miało sugerować wysoką jakość stopu. Z czasem obie nazwy, „nowe srebro” i „alpaka”, stały się synonimami, a termin „alpaka” jest obecnie często używany w kontekście wyrobów artystycznych, biżuterii oraz sztućców, szczególnie w Europie.
Nowe srebro to fascynujący materiał o wszechstronnych zastosowaniach. Jego historia pokazuje, jak człowiek potrafił stworzyć tańszą alternatywę dla cennego srebra, nie tracąc przy tym na estetyce ani funkcjonalności. Dla osób poszukujących trwałych i atrakcyjnych materiałów, alpaka może być doskonałym wyborem. Niezależnie od tego, czy użyjemy go w artystycznych projektach, czy w codziennych przedmiotach, nowe srebro z pewnością zasługuje na uwagę każdego, kto ceni sobie połączenie piękna i funkcjonalności.
